Willem Bosch heeft op verschillende manieren geprobeerd om de koloniale politiek te beïnvloeden. Door die op een rij te zetten krijgen we een beter inzicht in de verschillende protestvormen in de negentiende eeuw, en in de ontwikkeling die ze doormaakten.
De eerste poging om het beleid te beïnvloeden deed hij in 1849 als hoofd van de Geneeskundige Militaire Dienst, toen hij een kritisch rapport schreef waarin hij de regering aanraadde rijst uit te delen, omdat de bevolking honger leed en daardoor ziek werd. Hierdoor kwam hij in de problemen, want de regering was niet van plan toe te geven dat de bevolking die zij zo zwaar belastte daaronder leed.
Bosch was hierover verontwaardigd, en wilde de Tweede Kamer inlichten. Een vriend van hem, Wolter Baron Van Hoëvell, die hij nog kende uit de tijd dat ze samen in Batavia woonden, zat in de Tweede Kamer, en Bosch speelde hem geheime regeringsstukken toe, zodat die publiek werden. Dit had enig effect, maar het leidde niet tot de massale verontwaardiging waar Bosch op gehoopt had. Toen Bosch in 1854 met vervroegd pensioen ging en zich voorgoed in Nederland vestigde, verwachtten velen dat hij net als Van Hoëvell lid van de Tweede Kamer zou worden, en zo zijn strijd voort zou zetten. Bosch heeft zich echter nooit kandidaat gesteld en zocht andere manieren om als burger zijn protest te laten horen.
In de jaren daarna publiceerde hij verschillende brochures, waarin hij onder andere door middel van statistiek probeerde aan te tonen dat het voor Nederland beter zou zijn de Javaanse bevolking goed te behandelen. Hij hield de op exploitatie gerichte overheid voor dat het toch dom zou zijn de kip met gouden eieren te slachten – een gezonde, gelukkige Javaanse bevolking zou immers meer opbrengen.
Cover of the novel ‘Max Havelaar: Or the Coffee Auctions of the Dutch Trading Company’ by Multatuli. Written in protest against the colonial policy of the cultivation system, it has become a classic novel in Dutch literature.
In 1865 kwam hij op het idee een pressiegroep op te richten. Waarschijnlijk was hij daartoe geïnspireerd door de verhalen over de legendarische Anti-Corn Law League. Deze Britse vereniging, die tussen 1839-1846 streed tegen de hoge invoerrechten op graan, was een van de eerste pressiegroepen. In de jaren 1823-1833 had de Britse Anti-Slavery Society al laten zien dat pressiegroepen een efficiënt middel konden zijn in een politieke strijd. De Anti-Corn Law League was vooral beroemd omdat deze, nog meer dan de Anti-Slavery Society, met een bedrijfsmatige efficiëntie protest had georganiseerd, en de publieke opinie en verkiezingen beïnvloed had, wat een van de redenen was voor het afschaffen van de kore
nwetten in 1846. In 1865 overleed Cobden, de leider van de Anti-Corn Law League, en de kranten en tijdschriften stonden vol beschouwingen van zijn levensverhaal, inclusief de League. Bosch beleed in 1866 openlijk zijn schatplichtigheid aan de leiders van de Anti-Slavery-Society en Anti-Corn Law League. ‘Wilberforce en Cobden zijn ons voorbeelden ter navolging, zij het dan ook met minder talent en energie? zij hebben geleerd wat men zonder menschenvrees, met volharding en standvastigheid, door vereende kracht vermag.’
For some of Bosch’ publications see: Tweede wekstem aan Nederland tot barmhartigheid, rechtvaardigheid en pligtsbetrachting jegens de Javanen or Open brief aan het Nederlansche Volk
Get to know the Maatschappij tot Nut van den Javaan and learn more about Bosch’ political engagement.
Cultuurstelsel Bosch
Protest! Latere Leven Wij protesteren! Maar hoe?
Civil society of staatstaak? De Maatschappij tot Nut van den Javaan
Publications
Reference list
Tweede wekstem aan Nederland Open brief aan het Nederlansche volk
