In oktober kwam ik terug naar Nederland na drieënhalf jaar met eigen ogen gezien, met eigen oren gehoord, met eigen hart gevoeld en met eigen handen te hebben gegeven aan de tragische vluchtelingensituatie in Griekenland. Ik deed er sinds februari 2016 als onafhankelijk vrijwilligster vluchtelingenwerk op kampen en voor verscheidene projecten op Lesbos en op locaties op het vasteland, zoals Thessaloniki en Athene.
Over de recente ontwikkelingen die zich in razend tempo in en rond Griekenland voltrekken maak ik mij grote zorgen, en ik roep jou hierbij op dat ook te doen.
De crisis verhardt
Na een lange, onterechte radiostilte is de vluchtelingencrisis eindelijk weer in de Nederlandse media. Helaas met zéér zorgwekkende reden. De situatie op de eilanden Lesbos, Chios, Samos, de grens bij Evros, en heel Griekenland, is finaal uit de hand gelopen sinds President Erdogan op 29 februari de Turkse grenzen open gooide. Hiermee brak hij de EU-Turkije Deal die sinds maart 2016 van start is, zoals hij al verscheidene malen gedreigd had te doen. En eerlijk, deze deal is nooit een (opr)echte oplossing geweest en was vanaf dag 1, toen ik zelf op het kamp tussen honderden vluchtelingen stond om pro deo het werk te doen waar onze politici dik voor betaald worden: zorgen voor de meest kwetsbaren, gedoemd om te mislukken.
Ik heb sinds Schrikkeldag verschillende hartverscheurende en zorgwekkende berichten van vrienden op Lesbos ontvangen, die aangeven dat de situatie al tijden verschrikkelijk was, maar nu onhoudbaar is geworden. De meeste van hen zijn, evenals vele ngo’s op Lesbos, tijdelijk naar Athene geëvacueerd om hun veiligheid te waarborgen. Naast de vluchtelingen zelf, zijn nu ook de eilandbewoners en extreem-rechtse hooligans fel in opstand gekomen tegen de uit de voegen gegroeide situatie. Ze pikken het niet langer en kúnnen niet langer. Het gevolg is dat vrijwilligers en humanitair werkers ter plaatse werden aangevallen en bedreigd. Vorig weekend ging het schoolproject The International School of Peace als onderdeel van One Happy Family op Lesbos in vlammen op. Aangestoken. Een project dat in 2017 opgebouwd werd door vrijwilligers, waaronder mijn vrienden, die er sindsdien eindeloze liefde en energie instaken om kinderen in Moria die alle menswaardigheid ontnomen is in ieder geval één ding te geven: onderwijs. Onderwijs en daarmee, als het ze gegund is, een toekomst… Weg klaslokaal. Weg hoop?
Een afgebrande school in Lesbos, 2020. Foto: International School of Peace, Lesbos
We moeten NU in actie komen
Ik schrijf deze blog om mijn zorgen en informatie van binnenuit te delen. Sterker nog, om bewustzijn en actie uit te lokken. We kunnen wel doen alsof Griekenland ver van ons bed is, en in deze roerige tijd van het Corona virus gaat ons denken veelal niet verder dan onze eigen woonkamers, maar ik weet uit ruime ervaring dat je er met 3,5 uur bent.
Als actief en betrokken burger van Europa schaam ik me al vier jaar de ogen uit mijn kop en het hart uit mijn lijf over hoe weinig er door Europa concreet wordt gedaan en hoeveel er wordt weggekeken. Naast me schamen maak ik mij grote zorgen. De situatie in Griekenland en rond de Turks-Griekse grens loopt volledig uit de hand, met alle gevolgen van dien. Extreem rechtse groeperingen slaan hun slag en groeien in omvang.
Laten we even heel duidelijk zijn: in tegenstelling tot wat veel (populistische) media doet laten vermoeden, hebben we het hier niet over nummers maar over mensen, medemensen welteverstaan. Bovendien gaat het veelal niet om de zogenaamde ‘gelukszoekers’ maar om vluchtelingen; mensen die als gevolg van oorlog, armoede en onveiligheid hun hele hebben en houden achterlaten met maar één primair doel: overleven.
Deze medemensen zijn al sinds 2015, maar helemaal na de krankzinnige zogenaamde EU-Turkijedeal van maart 2016 verwaarloosd door Europa. Ze zijn in overvolle, inhumane kampen gestopt waarin op geen enkele manier aan basisbehoeften- en voorzieningen wordt voldaan. Het beruchte horrorkamp Moria met een officiële capaciteit van 2200 ‘huist’ momenteel ruim 20.000 vluchtelingen binnen en buiten de met prikkeldraad omringde hekken en muren. Ook de uitgestrekte olijfboomgaard naast Moria, waarop in 2016 een compleet door vrijwilligers gerund tentenkamp stond waar ik zelf werkzaam was, is weer volgebouwd met tenten en hutten.
Mensen staan in de rij voor eten, Lesbos 2016
Ik heb met eigen ogen gezien hoe het dagelijks leven in vluchtelingenkampen eruit ziet. Om maar wat te noemen: Wc’s en douches moeten met honderden of zelfs duizenden worden gedeeld. Vanwege het gebrek aan elektriciteit slapen vrouwen ‘s nachts met luiers om of nemen ze noodgedwongen hun man mee als ze naar de wc moeten, omdat het levensgevaarlijk is in het holst van de nacht. Voor wat eten, veelal geleverd in klamme plastic bakken, moeten mensen urenlang in de rij staan- weer of geen weer, ziek of gezond. Velen moeten het doen met één fles drinkwater per dag, ook in de snikhete Griekse zomers. Lesbos is koud in de winter, de wind guur, een tent biedt nauwelijks bescherming en al helemaal niet voor kwetsbare ouderen, zieken, baby’s en jonge kinderen. De situatie is sinds de deal zo uitzichtloos, asielprocedures duren onbeschrijflijk (maanden tot zelfs jaren) lang, dat zelfmoordpogingen en zelfbeschadiging onder de gehele populatie voorkomt. Zelfs jonge kinderen in Moria zijn zo getraumatiseerd dat ze zichzelf verwonden, bijvoorbeeld door hun hoofd zo hard tegen de muur te bonken tot ze bloeden. Opstoten en steekpartijen komen veel voor als gevolg van gebrek aan alles, uitzichtloosheid, culturele en politieke diversiteit en het totale gebrek aan toekomstperspectief en zingeving.
Laatste knuffels voor het betreden van Moria kamp, Lesbos 2016
Omdat ik mij de ogen uit mijn kop schaam, omdat de situatie me raakt in het diepst van mijn kloppend hart en mijn verantwoordelijkheidsgevoel, omdat ik het onacceptabel vind hoe er door Europa vooral wordt weggekeken. Omdat wat (niet) gebeurt indruist tegen alle normen en waarden, medemenselijkheid en rechten van de mens die we zelf ondertekenden. En omdat ik denk dat we dat massaal moeten doen, ons hier druk om maken én onze handen uit de mouwen steken, in plaats van ze te wassen in onschuld.
Ik sprak deze week met een andere burger die zich zorgen maakt, samen proberen we actie te ondernemen. Hij luisterde aandachtig naar een van de herinneringen aan Lesbos in 2016 die uit mijn mond vloeide, als een liedje uit een jukebox nadat je er een muntje hebt ingegooid. Hij vroeg: ‘Zie jij jezelf als activist?’ Ondanks dat het een nieuwe vraag voor me was, antwoordde mijn hart vloeiend: “Met alles wat ik recht voor mijn ogen heb zien gebeuren, wat recht in mijn oren is gefluisterd en geschreeuwd, is er geen andere weg dan activist worden. Wat er in Griekenland allemaal gebeurt, terwijl onze regering continue wegkijkt, is onverteerbaar. Het enige wat ik kan doen, ik voel zelfs de morele verplichting voor al die mensen die ik achterliet, is ertegen opstaan en mijn stem verheffen zodat mensen het horen. Bewustwording is de eerste stap naar verandering.”
Even ontspannen na aankomst in Olive Grove kamp, Lesbos 2016
Een hartverscheurende herinnering
De handen uit de mouwen steken, dat heb ik dus gedaan, 3,5 jaar lang. Ik bezocht verschillende kampen en gaf wat ik te geven had. Ik ontmoette zoveel mensen en luisterde met open oren en hart naar hun vaak schrijnende verhalen. Ik heb dingen gezien die mijn herinnering nooit zullen verlaten. Ondanks dat ik een ervaren hulpverlener ben, brengen ze me soms nog aan het huilen. Zo werd ik afgelopen week vroeg in de ochtend wakker en las een nieuw gepubliceerd artikel over de situatie, en ik vond haar naam. En direct herinnerde ik me haar verhaal in alle details: ze was een 19-jarige uit Syrië met een zoontje van 2. Ze woonde te midden van een menigte, families en alleenstaande mannen, allemaal in tenten. Ze was zwanger geraakt van een getrouwde man en smeekte me op haar knieën: ze was niet in staat om nog een kind in haar eentje in deze kwetsbare duisternis op te voeden. En zo hield ik haar hand vast op een zonnige dag, terwijl nieuw leven uit haar geaborteerd werd. Ze schreeuwde het uit van de pijn. Ik herinner me haar lege ogen en hoe haar gezicht wit was weggetrokken. En ook hoe iedereen haar nastaarde toen we terugkwamen op het kamp, nog geen paar uur later… Ik zal niet in staat zijn deze ervaring van mijn netvlies en hart te krijgen. Het doet pijn, iedere keer als ik eraan terugdenk, en alles wat ik kan doen is hopen dat ze nooit spijt zal hebben van wat er gebeurde op deze zonnige dag, terwijl ik haar hand vasthield…
Een gezamenlijk probleem vraagt om een gezamenlijke oplossing
De EU kwam tot leven als samenwerking onder het mom van: samen staan we sterker. Waar ben je Europa, waar was je al deze tijd? Waar ben je terwijl vele vrijwilligers van over de hele wereld, mensen zoals ik, jullie goed betaalde werk voor nop doen: zorg dragen voor de meest kwetsbaren? Wie denk je dat je bent om dit zo te laten gebeuren? Wegkijken terwijl mensen doodgaan en dood kwijnen is wat mij betreft een oorlogsmisdaad, een doodzonde die streng bestraft moet worden.
Demonstratie bij Moria kamp, Lesbos 2016
Als bezorgd, toegewijd en actief burger van Europa walg ik, zit ik vol ongeloof, boosheid en eindeloze zorgen. De vluchtelingencrisis is niet van Griekenland, Italië of Turkije omdat ze geografisch gezien nu eenmaal de pech hebben dat mensen daar op flinterdunne bootjes aanspoelen- levend én levenloos. Deze schrijnende crisis gaat ons allemaal aan, en we zijn dan ook samen verantwoordelijk om een zo humaan mogelijke oplossing te vinden én uit te dragen.
Europa moet NU handelen
Europa moet NU handelen, want mensen slachten elkaar af. Ik maak mij terecht grote zorgen om de aan hun lot overgelaten vluchtelingen, mijn vrienden, medevrijwilligers, humanitair werkers, en ook om de Grieken want hun land gaat al jaren gebukt onder een ernstig diepe financiële crisis waar bovenop een gigantische vluchtelingencrisis is gekomen. De situatie is onhoudbaar. Helemaal nu het fascistisch geweld uit haar voegen groeit, er geen draagvlak meer is voor de overvolle, mensonterende concentratiekampen en ook nu de eerste Corona-patiënt is gediagnosticeerd in Lesbos. Hiermee zijn de ruim 20.000 vluchtelingen overgelaten aan hun kansloze lot, hulpverleners hebben zich immers massaal teruggetrokken waardoor een gigantische pandemie op de loer ligt. En ook dat betreft ons allen.
Ik herinner me als de dag van gister hoe ik in maart 2016 om half 6 ‘s ochtends samen met een collega aan de hekken van de haven van Mytilini (Lesbos) stond om – tevergeefs naar het bleek- de boten tegen te houden die vluchtelingen gedwongen naar Turkije terug deporteerden. Dat zien, de wanhoop in de ogen waarin je ‘terug bij af en wat nu?’ afleest, dat is onverteerbaar.
Of de dag, net nadat de EU-Turkije deal was gesloten, toen ik met groepjes mensen uit ons kamp meeliep, langs ME bussen die altijd tegenover Moria geparkeerd stonden/staan, met militairen ervoor met in hun handen groot gewapend geschut, naar het concentratiekamp Moria. Ik liep aan de kant van de militairen om veiligheid te bieden aan mijn medemensen, want ik kon alleen maar denken: als je uit de oorlog komt of uit een situatie van onveiligheid, dan is dit toch angstaanjagend… En ik kon er niets aan doen dat ik het gevoel had in mijn geschiedenisboek van de middelbare school te zijn gekropen. Alsof ik in de Tweede Wereldoorlog was beland.
Laten we, in vredesnaam, een beetje meer naar elkaar omkijken. En dan bedoel ik niet alleen naar de familieleden in ons huis en de vrienden om ons heen. Laten we onze blik en ons hart, ook in deze tijd van Corona, actief verruimen. Daar worden we uiteindelijk allemaal beter van.
Laten we ons heel goed beseffen, voordat we ons verleden herhalen: ‘We hebben weggekeken’, staat gelijk aan ‘We hebben het niet geweten’…
WAT JIJ KUNT DOEN:
- Teken de petitie waarmee je Europa oproept om ACTIE te ondernemen: http://chng.it/5TBLphPR8W
- Teken de petitie om jouw gemeente op te roepen om alleenstaande vluchtelingkinderen in ermbarmelijke omstandigheden in Griekenland in jouw gemeente op te nemen (16 gemeenten hebben al ingestemd, maar Rutte blijft onbereikbaar): https://actie.degoedezaak.org/
- Doneer aan lokale organisaties en initiatieven in Griekenland: Stichting Bootvluchteling, Together for Better Days, Because We Carry, One Happy Family, The International School of Peace om de school weder op te bouwen…
- Lobby en activeer de Nederlandse politici met een brief (ik heb een overzicht met Emailadressen), sluit je aan bij actiegroepen, loop en doe bijvoorbeeld mee met de Walk of Shame en De Nacht van de Vluchteling om aandacht voor de problematiek te blijven vragen, schrijf of deel artikelen en praat erover.
Samen staan we Sterk!
[/kc_column_text][/kc_column][/kc_row][kc_row use_container=”yes” _id=”925066″ cols_gap=”{`kc-css`:{}}” force=”__empty__”][kc_column width=”12/12″ video_mute=”no” _id=”571949″][kc_accordion _id=”112390″ css_custom=”{`kc-css`:{}}” close_all=”yes”][kc_accordion_tab title=”Lees meer (externe links, klik om de lijst te openen)” _id=”501314″][kc_column_text _id=”106733″]https://www.standaard.be/cnt/dmf20200302_04872685
https://www.lighthouserelief.org/a-call-to-the-european-union-from-lesvos
https://www.msf.org/urgent-evacuation-squalid-camps-greece-needed-over-covid-19-fears
https://www.bbc.com/news/uk-england-bristol-51708627
https://www.groene.nl/artikel/zie-de-verregaande-ontmenselijking
https://www.groene.nl/artikel/waarom-haten-ze-ons-zo
https://www.vluchteling.nl/nieuws/2020/3/steden
https://www.rte.ie/news/world/2020/0304/1120264-lesbos-greece-turkey/
https://www.groene.nl/artikel/ngo-s-trekken-zich-terug-van-lesbos
https://www.vluchteling.nl/nieuws/2020/3/moreelfailissement
https://www.aa.com.tr/en/europe/syria-hosted-european-refugees-during-world-war-ii/1362254
https://www.theguardian.com/world/2020/feb/09/moria-refugee-camp-doctors-story-lesbos-greece
https://hetnieuwe.viceversaonline.nl/2020/03/10/de-stilte-van-kaag/
https://www.thenewhumanitarian.org/analysis/2020/03/04/refugees-greece-turkey-border
[/kc_column_text][/kc_accordion_tab][/kc_accordion][/kc_column][/kc_row][kc_row use_container=”yes” _id=”180027″][kc_column width=”50%” video_mute=”no” _id=”669183″][kc_single_image image_size=”full” _id=”385744″ image_source=”media_library” image=”11393″][/kc_column][kc_column width=”50%” video_mute=”no” _id=”181986″][kc_column_text _id=”818225″]Over de auteur
Marije Mutter is maatschappelijk werker, docent en cultureel antropoloog, gespecialiseerd in migratie. Als maatschappelijk werker werkte ze in verschillende settings, zoals de gesloten en forensische psychiatrie en de jeugd in crisissituaties. Ze werkte met vluchtelingen en uitgeprocedeerde asielzoekers in Nederland. Van februari 2016 tot oktober 2019 heeft ze als vrijwilliger gewerkt in verschillende vluchtelingenkampen en voor verschillende projecten in Griekenland, op het eiland Lesbos en op verschillende locaties op het vasteland, zoals Thessaloniki en Athene. Lees Marije’s eerdere posts hier.
[/kc_column_text][/kc_column][/kc_row][kc_row _id=”525555″][kc_column width=”12/12″ video_mute=”no” _id=”426214″][kc_column_text _id=”57310″]
[/kc_column_text][/kc_column][/kc_row][kc_row _id=”28772″][kc_column width=”12/12″ video_mute=”no” _id=”881101″][kc_column_text _id=”400629″] [/kc_column_text][/kc_column][/kc_row]
